Η προοπτική της «συμπίεσης» της εργάσιμης εβδομάδας από 5 σε 4 ή ημέρες μπορεί να αποτελέσει έναν ακόμα εφιάλτη για τον εργαζόμενο, αν και εκ πρώτης όψεως φαίνεται να αποτελεί μια «όαση» στις εργασιακές σχέσεις οι οποίες διαρκώς μεταβάλλονται, με δυσμενείς σχεδόν στο σύνολο τους τάσεις, για τους εργαζόμενους
Η συζήτηση για τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας και συγκεκριμένα, για την τετραήμερη εργασία, που έχει προκύψει εξ αφορμής, του άρθρου 55 του νομοσχέδιου, με τίτλο «Καθιέρωση χρονικών ορίων εργασίας», είναι σε εξέλιξη, στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή.
Ο Υπουργός Εργασίας, κ. Χατζηδάκης, επιχειρηματολογεί υπέρ του νέου συστήματος, που δίνει την δυνατότητα, να συμπιεστούν οι 40 ώρες εβδομαδιαίας εργασίας σε διάστημα 4 ημερών(10ωρη εργασία), επικαλούμενος την εξισορρόπηση επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Ποιοι είμαστε εμείς, που θα απαγορεύσουμε σε μια εργαζόμενη μητέρα ή σε ένα εργαζόμενο φοιτητή να έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται περισσότερο, για να μπορούν να ξοδέψουν χρόνο με τα παιδιά τους ή να πάνε μια εκδρομή;».
Η προοπτική της «συμπίεσης» της εργάσιμης εβδομάδας από 5 σε 4 ή ημέρες μπορεί να αποτελέσει έναν ακόμα εφιάλτη για τον εργαζόμενο, αν και εκ πρώτης όψεως φαίνεται να αποτελεί μια «όαση» στις εργασιακές σχέσεις οι οποίες διαρκώς μεταβάλλονται, με δυσμενείς σχεδόν στο σύνολο τους τάσεις, για τους εργαζόμενους:
1.Εφόσον η τετραήμερη εργασιακή εβδομάδα δεν περιορίζει τις ώρες εργασίας αλλά τις συμπιέζει σε 4 αντί 5 ημέρες, είναι αναπόφευκτη, αργά ή γρήγορα, η κόπωση του εργαζομένου. Και τούτο, έχει άμεσο αντίκτυπο τόσο στην παραγωγικότητα του εργαζομένου, με συνέπειες στην γενικότερη παραγωγική διαδικασία της επιχείρησης, όσο και στην ίδια την προσωπική ζωή. Η δε αύξηση εργατικών ατυχημάτων, θα είναι αναπόφευκτη αφού έχει διαπιστωθεί ότι τα περισσότερα εξ αυτών συμβαίνουν στο τέλος της βάρδιας.
2.Η αύξηση των ωρών εργασίας των εργαζομένων καθημερινά, ώστε σε διάρκεια τεσσάρων ημερών να βγει η εργασία πέντε ημερών, τους καθιστά πιο ευάλωτους όσον αφορά την υγεία τους, τόσο τη σωματική, όσο και τη ψυχική. Έρευνες που έγιναν σε επιχειρήσεις, όπου τέθηκε σε εφαρμογή η τετραήμερη εργάσιμη εβδομάδα, κατέδειξαν μια αύξηση στη σωματική κόπωση των εργαζομένων, Συνάμα, η ψυχολογική πίεση που ασκείται στον εργαζόμενο από τον φόρτο της εργασίας που έχει να διευθετήσει σε λιγότερες ημέρες, προκάλεσε τον ψυχολογικό κλονισμό πολλών εργαζομένων σε αρκετές περιπτώσεις. Επίσης, η υπερβολικά μεγάλη εργάσιμη ημέρα του εργαζόμενου, είναι πιθανόν να επηρεάσει και να έχει άσχημο αντίκτυπο στις σχέσεις του εργαζόμενου με τη διεύθυνση και τους υπόλοιπους εργαζόμενους. Η κούραση από την εργασία και η πολύωρη παραμονή στο χώρο εργασίας, καθιστά πιο δύσκολη την επικοινωνία του εργαζόμενου με τους συναδέλφους και γίνεται πιο ευέξαπτος στις αντιδράσεις του. Φυσικά, περιορίζεται και ο χρόνος που, ίσως, θα ήθελε να αφιερώσει για συνδικαλιστικά ζητήματα και θέματα που αφορούν τις εργασιακές του θέσεις και τα δικαιώματα.
3.Η παρατηρούμενη διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου πρέπει να υλοποιείται και με παραμέτρους που σχετίζονται με την παιδεία και πως αυτή είναι δομημένη και προσφέρεται στους πολίτες. Οι ρυθμισμένες ώρες λειτουργίας των σχολείων και βρεφονηπιακών σταθμών οφείλουν να συμβαδίζουν με τα ωράρια εργασίας των γονιών και, κυρίως, με τα ωράρια των εργαζόμενων μητέρων.
Οι ώρες λειτουργίας των σχολείων ρυθμίζονται με υπουργικές αποφάσεις και εγκυκλίους, που αφορούν τόσο τα δημόσια όσο και τα ιδιωτικά σχολεία-νηπιαγωγεία. Έτσι, σήμερα τα ωράρια των εκπαιδευτηρίων ξεκινούν από τις 8.00 το πρωί και λήγουν στις 4 το απόγευμα(ολοήμερα).
Από τα ωράρια λειτουργίας των σχολείων, νηπιαγωγείων και βρεφονηπιακών σταθμών εύκολα εξάγεται το συμπέρασμα ότι κάθε άλλο παρά αποτελούν βοηθητική λύση για τις μητέρες οι οποίες κατέχουν συνάμα και το ρόλο της εργαζόμενης γυναίκας. Συγχρόνως, το γεγονός ότι πολλοί σταθμοί δέχονται παιδιά μιας ορισμένης ηλικίας και πάνω, καθιστά ακόμα πιο δύσκολο το έργο των εργαζόμενων γυναικών να τα βγάλουν πέρα. Η διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου υπόσχεται επιμήκυνση του υφισταμένου ωραρίου, μέχρι αργά το βράδυ για να καλυφθούν οι καταναλωτικές ορέξεις του αγοραστικού κοινού. Ωστόσο, αυτού του είδους η διευθέτηση δε λαμβάνει υπόψη την οικογενειακή παράμετρο. Είναι πασίδηλες οι δυσκολίες που προκύπτουν για τις εργαζόμενες μητέρες, όταν είναι υποχρεωμένες να βρουν, χωρίς την κρατική αρωγή, τρόπους να συνδυάσουν την εκπαίδευση των παιδιών με τη δική τους σταδιοδρομία.
Η ζήτηση για μια θέση σε έναν κρατικό σταθμό είναι αρκετά μεγάλη με συνεχώς αυξανόμενους δείκτες. Και αντιστρόφως ανάλογος είναι ο αριθμός θέσεων που μπορούν να καλυφθούν από παιδιά. Αν και οι σχετικές αρχές, στις οποίες υπάγονται οι σταθμοί, προσπαθούν να καλύψουν πρώτα τις ανάγκες των εργαζόμενων μητέρων, πολλές εργαζόμενες μητέρες δεν κατορθώνουν στο τέλος να εξασφαλίσουν μια θέση σε έναν παιδικό σταθμό. Υπάρχουν σχεδόν πάντα πολύ περισσότερες αιτήσεις από τις διαθέσιμες θέσεις, ιδιαίτερα στις μεγάλες αστικές περιοχές, και η χρήση των γνωριμιών για την εξασφάλιση μιας τέτοιας θέσης, κρίνεται πολλές φορές η μόνη λύση στο πρόβλημα της εργαζόμενης.
4.Επιπροσθέτως, αποτελεί πρόβλημα το γεγονός ότι ο νόμος στην Ελλάδα, δεν προβλέπει σε μεγάλες επιχειρήσεις να υποχρεώνονται να προβλέπουν αρκετό και συγκεκριμένο χώρο για βρεφικό/νηπιακό σταθμό για τα παιδιά του προσωπικού τους. Στην βόρεια Ευρώπη με την οποία συγκρίνει τη χώρα μας ο κ.Χατζηδάκης, μεγάλες επιχειρήσεις παρέχουν υπηρεσίες νηπιακού σταθμού. Επίσης κάποιες επιχειρήσεις προσφέρουν αντί για υπηρεσίες σε είδος, επιδόματα σε μετρητά για βρεφικούς και νηπιακούς σταθμούς, τα οποία επιτρέπουν την αγορά ιδιωτικών υπηρεσιών.
Παρόλα τα επιδόματα, ωστόσο, το πρόβλημα παραμένει υπαρκτό διότι τα ωράρια των σταθμών δεν είναι συμβατά με αυτά των εργαζομένων. Ακόμα και αν μια εργαζόμενη μητέρα στείλει το παιδί σε σταθμό, θα υπάρξει κάποιο κενό χρόνου ανάμεσα στην ώρα λειτουργίας του σταθμού και του εργάσιμου χρόνου του γονέα. Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκε και ο θεσμός των ολοήμερων σχολείων, τα οποία, ωστόσο, σε αντιστοιχία με την αναλογία του πληθυσμού δεν επαρκούν. Ακόμα και αν επαρκούσαν όμως, τα ολοήμερα λειτουργούν μέχρι τις 16.00 στη χώρα μας ενώ η 10ωρη εργασία ενός εργαζόμενου που πιάνει δουλειά στις 8 θα τελειώνει στο 18:00!
5.Η διευθέτηση του χρόνου εργασίας δεν πρέπει να συνδέεται μονάχα με τις οικονομικές αλλαγές που θα επιφέρει στην αγορά εργασίας. Οφείλει να συνδυαστεί με τον ελεύθερο χρόνο του εργαζόμενου που είναι προς αξιοποίηση και αποτελεί τον αντίποδα στον εργάσιμο χρόνο. Ο χρόνος πέραν του ωραρίου εργασίας, είναι χρόνος υπαρκτός και πολύτιμος για τον κάθε άνθρωπο με πολλές κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις. Ο εργαζόμενος καθημερινά μοιράζεται σε 2 σφαίρες : την ιδιωτική και τη δημόσια. Ο σύγχρονος άνθρωπος με τα ωράρια εργασίας που πολλές φορές του επιβάλλονται, δε βρίσκει χρόνο να καλύψει ανάγκες απαραίτητες για την κοινωνικοποίησή του. Απόρροια της έλλειψης χρόνου, ένεκα του φόρτου εργασίας είναι το μειωμένο ενδιαφέρον των πολιτών στη συμμετοχική δημοκρατία. Το σύστημα αυτό που κυριαρχεί σήμερα στις δημοκρατίες, παρέχει εγγυήσεις και διευκολύνσεις στον κάθε πολίτη, εφόσον αυτός, όμως, συμμετέχει. Η διεύρυνση, ωστόσο, του εργάσιμου χρόνου, αποτρέπει τον πολίτη σήμερα να ασχοληθεί με τα κοινά, αφού θέτει ως προτεραιότητες τις υποχρεώσεις που έχει πρωτίστως στον εαυτό του και την οικογένεια. Επακόλουθο είναι η συμμετοχική δημοκρατία, αν και είναι σήμερα πιο ανοικτή από ποτέ άλλοτε στον κάθε πολίτη, να περνάει μια κρίση, αφού αυτοί στους οποίους απευθύνεται, δεν έχουν τον χρόνο να τη δοκιμάσουν.
Υπάρχει εναλλακτική;
Η διευθέτηση του χρόνου εργασίας μπορεί να περιλαμβάνει την μείωση του ωραρίου από 40 σε 35 ώρες, που αποτελεί πάγια αίτημα των συνδικαλιστικών οργανώσεων εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Εξυπακούεται, ότι οποιαδήποτε μείωση του εργάσιμου χρόνου που συζητείται, θα πρέπει να αφήνει άθικτα τα εισοδήματα των εργαζομένων.
Μια τέτοια προοπτική είναι και αναπτυξιακή και παραγωγική καθώς είναι αποδεδειγμένο πια, ότι η αλματώδης πρόοδος της τεχνολογίας, έχει οδηγήσει στην αποσύνδεση των ωρών απασχόλησης από την παραγωγικότητα των επιχειρήσεων.
(Ο Διονύσης Τεμπονέρας είναι Δικηγόρος- Εργατολόγος)