Η κυβέρνηση με το νέο εργασιακό νομοσχέδιο, προσπαθεί να ξεμπερδέψει «μια και καλή» με τα συνδικάτα. Τα θέτει σε «κρατική κηδεμονία», τους αφαιρεί τα βασικά εργαλεία (ΣΣΕ και δικαίωμα απεργίας) και τα απαξιώνει περαιτέρω, σε μια πορεία απορρύθμισης της λειτουργίας τους, που έχει ξεκινήσει, εδώ και 3 περίπου δεκαετίες.
Η κατάθεση του νομοσχεδίου για τις εργασιακές σχέσεις, υπό τον ψευδεπίγραφο τίτλο, «Για την προστασία της εργασίας…», σηματοδοτεί την αρχή, του τέλους των σωματείων.
Η συλλογική αυτονομία, ως η νομική ικανότητα των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εργαζομένων και των εργοδοτών, να καθορίζουν τους όρους εργασίας και τη μεταξύ τους σχέση, συνάπτοντας Σ.Σ.Ε. κανονιστικού περιεχομένου, ανυψώθηκε σε συνταγματικό δικαίωμα, για πρώτη φορά με το Σύνταγμα του 1975, στο οποίο κατοχυρώνεται πολλαπλώς. Ρητή πρόβλεψη υπάρχει στο άρθρο 22 παρ. 2 Σ. Έμμεσα συνάγεται από το άρθρο 23Σ καθώς η συλλογική αυτονομία, ως η ικανότητα αυτόνομης δράσης των συνδικαλιστικών οργανώσεων, αποτελεί ειδικότερη έκφραση, της συνδικαλιστικής ελευθερίας. Επικουρική σημασία, διαθέτει πλέον και το άρθρο 12 Σ από το οποίο παραδοσιακά, συναγόταν το δικαίωμα της συλλογικής αυτονομίας, υπό το καθεστώς του προϊσχύοντος Συντάγματος. Μέσω της συνταγματικής αυτής καθιέρωσης, το Σύνταγμα εναρμονίστηκε με τις ∆ΣΕ 87/1948, ∆ΣΕ 98/1949 και ∆ΣΕ 139/1971 και με το άρθρο 11 της ΕΣ∆Α.
Η συνταγματική αυτή πρόβλεψη, υπήρξε απότοκος της κοινωνικής αναγκαιότητας, να αναγνωριστεί ένας θεσμός, που είχε μεν ήδη εισαχθεί στην ελληνική έννομη τάξη, αλλά είχε καθιερωθεί στη συλλογική συνείδηση, ως κοινωνικό κεκτημένο, δεκαετίες πριν.
Δυστυχώς, η κυβέρνηση με το νέο εργασιακό νομοσχέδιο, προσπαθεί να ξεμπερδέψει «μια και καλή» με τα συνδικάτα. Τα θέτει σε «κρατική κηδεμονία», τους αφαιρεί τα βασικά εργαλεία(ΣΣΕ και δικαίωμα απεργίας) και τα απαξιώνει περαιτέρω, σε μια πορεία απορρύθμισης της λειτουργίας τους, που έχει ξεκινήσει, εδώ και 3 περίπου δεκαετίες.
Το νέο νομοσχέδιο, που έρχεται στη βουλή, περιέχει μια σειρά ρυθμίσεων, που πλήττουν δραστικά το στενό πυρήνα του δικαιώματος, στην συλλογική αυτονομία.
Ακολουθεί, μια συνοπτική καταγραφή, των βασικών ρυθμίσεων, που επηρεάζουν τη λειτουργία των συνδικαλιστικών οργανώσεων:
1) Με τα άρθρα 82 και 83, τα συνδικαλιστικά σωματεία, πλέον θα εγγράφονται στο Γενικό Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων (ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε.), στα πρότυπα του ΓΕ.ΜΗ. στο οποίο εγγράφονται οι εμπορικές εταιρίες. Οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις, καθιστούν τις συνδικαλιστικές οργανώσεις «όμηρους του κράτους», το οποίο θα κηδεμονεύει τα συνδικαλιστικά σωματεία, όλων των βαθμίδων. Η υποχρέωση εγγραφής αποτελεί προϋπόθεση, όχι μόνο για την χρηματοδότηση των σωματείων, αλλά τόσο για την διαπραγματευτική ικανότητα σύναψης Σ.Σ.Ε, όσο και για την κήρυξη απεργίας, αλλά και τη νόμιμη ενάσκηση κάθε δικαιώματος και διευκόλυνσης της συνδικαλιστικής οργάνωσης, καθώς και για την προστασία των στελεχών της, απέναντι σε απόλυση και μετάθεση. Προκύπτει επίσης φανερό «φακέλωμα» των μελών των διοικήσεων των σωματείων, καθώς στα επιμέρους έγγραφα, που τηρούνται στο ειδικό μητρώο, υπάρχουν τουλάχιστον τα ονόματα του Πρόεδρου και του Γραμματέα της κάθε συνδικαλιστικής οργάνωσης, αλλά και των υπολοίπων μελών της Διοίκησης. Οι δε γραφειοκρατικές διατυπώσεις που προβλέπει το μητρώο, απαιτούν έξοδα και πόρους που ειδικά τα πρωτοβάθμια σωματεία δεν κατέχουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι, αν ο νόμος εφαρμοζόταν σήμερα, το 95% των σωματείων της χώρας, δεν θα μπορούσαν καν, να λειτουργήσουν.
2) Με το άρθρο 84,καταργούνται εργοδοτικές παροχές ή παροχές από πολιτικές οργανώσεις-κόμματα, στα πρωτοβάθμια σωματεία. Με πρόσχημα την δήθεν διαφάνεια και την «αυτονομία» των συνδικάτων, η κυβέρνηση καταργεί και τις διευκολύνσεις, που πολλές φορές παραχωρούνταν από επιχειρήσεις σε σωματεία(χώροι γραφείων, χριστουγεννιάτικα δώρα σε παιδιά των εργαζομένων κλπ).
3) Με τα άρθρα 85 και 86, επεκτείνεται η υποχρέωση ψήφου του 1/2 τουλάχιστον των οικονομικά τακτοποιημένων μελών, ως προϋπόθεση, για τη νόμιμη κήρυξη απεργίας και με ηλεκτρονική ψηφοφορία. Με το άρθρο αυτό, σε όλα τα όρια απαρτίας που προϋπήρχαν καθώς και στον όρο του 50% συν ένα, για την κήρυξη απεργίας, προστίθεται στη «ζωντανή» ψήφο και η εξ αποστάσεως ψήφος. Οι γενικές συνελεύσεις απονευρώνονται, ενώ δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για την μυστικότητα της ψήφου και για το αδιάβλητο των διαδικασιών(ταυτοπροσωπία των ψηφοφόρων κλπ).
4)Με το άρθρο 87,περιορίζεται σημαντικά το πεδίο προστασίας της συνδικαλιστικής δράσης που προβλέπεται μέχρι σήμερα, από το άρθρο 14 του ν. 1264/1982, καθώς περιορίζεται η έκταση της προστασίας: α) σε 5 αντί για 7 μέλη διοίκησης του σωματείου που έχει έως 200 μέλη β) σε 7 από 9 η προστασία διοίκησης σωματείου που έχει από 200 έως 1000 μέλη και γ) 9 αντί για 11 οργάνωσης που έχει περισσότερα από 1000 μέλη. Επίσης, με το νομοσχέδιο, περιορίζεται η προστασία των ιδρυτικών μελών της πρώτης υπό σύσταση συνδικαλιστικής οργάνωσης σε 21 μέλη, εφόσον στην επιχείρηση εργάζονται περισσότεροι από 80 εργαζόμενοι, καταργεί τους αυξημένους αριθμούς προστασίας συνδικαλιστικών στελεχών σε περιπτώσεις που στην επιχείρηση εργάζονται περισσότεροι (25 όταν πρόκειται για 150 έως 300, 30 όταν πρόκειται για 300 έως 500, 40 όταν πρόκειται για πάνω από 500 ή και 7 όταν πρόκειται για λιγότερους από 80 και λιγότερους από 40.Ακόμη, με την παρ. 9 του άρθρου 87 καταργείται ο όρος συγκατάθεσης του σωματείου, προκειμένου για μετάθεση συνδικαλιστικών στελεχών, ενώ περιορίζεται και αυτή καθαυτή, η απαγόρευση μετάθεσης. Επίσης, με την επόμενη παράγραφο 10 του άρθρου 87 καθίσταται δυνατή και η καταγγελία της σχέσης εργασίας των «προστατευομένων προσώπων», αφού αυτή καθίσταται δυνατή, χωρίς τη συγκατάθεση του σωματείου και οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες επιτρέπεται διευρύνονται πολύ, αφού καταργείται ο κατάλογος της περιοριστικής απαρίθμησης των σπουδαίων λόγων, που καθιστούσαν επιτρεπτή την απόλυση. Πλέον, με το «νομοσχέδιο Χατζηδάκη», επιτρέπεται η απόλυση, υπό τους όρους της παρ. 1 του άρθ. 15 του ν. 1483/1984, δηλαδή, γίνεται αναλογική εφαρμογή του επιτρεπτού των απολύσεων, σε περιπτώσεις μητρότητας και εγκυμοσύνης και για τους συνδικαλιστές.
5) Με το άρθρο 88: α) καταργείται το δικαίωμα του σωματείου να διατηρεί πίνακα ανακοινώσεων στους χώρους εργασίας, εφόσον διατηρεί ιστότοπο, β) καταργείται το δικαίωμα διανομής ανακοινώσεων, σε κοινόχρηστους χώρους, χώρους εστίασης και υπαίθριους, εργασιακούς χώρους.
6) Με το άρθρο 89, περιορίζεται ο αριθμός ημερών συνδικαλιστικής άδειας και καταργείται η διαμεσολάβηση της Επιτροπής του άρθρου 15, σε περίπτωση άρνησης του εργοδότη να εγκρίνει συνδικαλιστική άδεια.
7)Με το άρθρο 90,περιορίζεται η δυνατότητα κήρυξης απεργίας ή και ολιγόωρων στάσεων εργασίας και προστίθενται, επιπλέον γραφειοκρατικές διατυπώσεις.
8) Με το άρθρο 92,η κυβέρνηση «ποινικοποιεί» τις απεργιακές κινητοποιήσεις. Το υφιστάμενο πλαίσιο είναι ήδη πολύ αυστηρό και προβλέπει αστικές, ποινικές και πειθαρχικές κυρώσεις εις βάρος των εργαζομένων – απεργών. Με τη νέα ρύθμιση οι ”προβοκάτσιες”, και οι γνωστές ”υπερβολές” από πλευράς εργοδοσίας, θα οδηγήσουν, στο να καλλιεργηθεί κλίμα τρομοκράτησης, στους χώρους δουλειάς, ώστε να καμφθούν οι αντιστάσεις των εργαζομένων. Παράλληλα απεργίες συμπαράστασης και λοιπές κινητοποιήσεις που γίνονται συχνά θα αντιμετωπίζονται με καταστολή και ποινικές διώξεις, γυρίζοντας μας, σε άλλες εποχές. Η κυβέρνηση επαναφέρει το «λοκ-άουτ» από την πίσω πόρτα και οχυρώνει την απεργοσπασία, απειλώντας τους συνδικαλιστές και τους εργαζόμενους, εφόσον «αποδειχθεί» ότι, σε περίοδο απεργίας, εμποδίζεται η προσέλευση απεργοσπαστών στη δουλειά, με την κήρυξη παράνομης της απεργίας.
9) Με το άρθρο 93,υποχρεώνονται όσες συνδικαλιστικές οργανώσεις κηρύσσουν απεργία στο Δημόσιο, τους ΟΤΑ, στις πρώην ΔΕΚΟ κλπ. να υποβάλουν στον ΟΜΕΔ αίτηση διεξαγωγής δημοσίου διαλόγου για τα αιτήματα της απεργίας, ενώ για όσο διαρκεί ο δημόσιος διάλογος, αναστέλλεται η άσκηση του δικαιώματος απεργίας.
10) Με το άρθρο 94, προβλέπεται ότι, στις περιπτώσεις απεργιών εργαζομένων, σε επιχειρήσεις, για τις οποίες προβλέπεται η υποχρέωση προσωπικού ασφαλείας, απαιτείται και η διάθεση και πρόσθετου προσωπικού(πέραν του προσωπικού ασφαλείας), για την αντιμετώπιση στοιχειωδών αναγκών του κοινωνικού συνόλου, κατά την διάρκεια της απεργίας, του λεγόμενου «προσωπικού ελάχιστης εγγυημένης υπηρεσίας» το οποίο ορίζεται τουλάχιστον, ως το 1/3 της συνήθως παρεχόμενης υπηρεσίας. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι μεγάλο αριθμός των εργαζομένων των ανωτέρω επιχειρήσεων, θα συνεχίζει να απασχολείται κανονικά, σε σημείο, η απεργιακή κινητοποίηση να μην έχει κανένα αντίκτυπο, απέναντι στον εργοδότη. Αν αφαιρέσει κανείς άδειες, ρεπό κλπ. θα προκύψει το οξύμωρο, σε περίοδο απεργίας να εργάζεται ό ίδιος αριθμός εργαζομένων, που εργάζεται σε κανονικές συνθήκες.
11) Με το άρθρο 95, προκειμένου να υπάρξει, ικανότητα σύναψης Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, τίθεται ως απαραίτητη προϋπόθεση, η εγγραφή στο Μητρώο (ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε.).Όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, η συγκεκριμένη καταγραφή, δεν εξασφαλίζει την διαφάνεια και την μυστικότητα των στοιχείων, που περιλαμβάνονται στην σχετική βάση δεδομένων. Τα σωματεία που δεν μπορούν να διαπραγματευτούν ΣΣΕ μετατρέπονται σε «σφραγίδες».
12)Με το άρθρο 97,αφαιρείται η διαδικασία της «συμφιλίωσης» από την Επιθεώρηση Εργασίας και μεταφέρεται στον «εργοδοτικό» (βάσει συγκρότησης και πλειοψηφίας) ΟΜΕΔ. Έτσι αποδυναμώνεται το τέως ΣΕΠΕ και ενισχύεται ένας οργανισμός, που δεν έχει δείξει τις πιο «φιλεργατικές διαθέσεις» με τις αποφάσεις, που έχει εκδώσει μέχρι σήμερα. Ο ΟΜΕΔ άλλωστε είναι ένας φορέας ενώπιον του οποίου χρειάζονται νομικές παραστάσεις, δηλαδή έξοδα και απαντά σε σχετικά αιτήματα με σημαντική καθυστέρηση, δίχως να υφίσταται άμεση επαφή με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις.
13)Με το άρθρο 98,προβλέπεται ότι, η άσκηση αγωγής δικαστικού ελέγχου, διαιτητικής απόφασης, αναστέλλει την ισχύ της προσβαλλόμενης ΣΣΕ ή της διαιτητικής απόφασης, μέχρι την έκδοση αμετάκλητης δικαστικής απόφασης, επί της αγωγής. Συνεπώς, η ισχύς των κανονιστικών όρων των συλλογικών συμβάσεων, στο μεσοδιάστημα, «παραπέμπεται στις καλένδες».
14)Με το άρθρο 99, καταργούνται οι τριμερείς επιτροπές κρίσης, μεταθέσεων, απολύσεων συνδικαλιστών και άλλων συνδικαλιστικών διαφορών, που προβλέπονται στο άρθρο 15 του ν. 1264/1982.
Όλες οι ανωτέρω ρυθμίσεις, μεταμορφώνουν, τον εμβληματικό συνδικαλιστικό ν.1264/1982, σε ένα μόρφωμα, που ελάχιστα θυμίζει το δημοκρατικό, συμμετοχικό, συνδικαλιστικό κεκτημένο, που κερδήθηκε, με τους κόπους και τις θυσίες των εργαζομένων. Η κυβέρνηση, ακριβώς για να μπορέσει να περάσει πλήθος αντεργατικών ρυθμίσεων(απορρύθμιση ωραρίου-υπερωριών, δομικές αλλαγές στο δίκαιο της καταγγελίας, απαξίωση του τ. ΣΕΠΕ κλπ.)δημιουργεί ιδεολογικά και νομικά τετελεσμένα, ναρκοθετώντας το μέλλον, του ίδιου του συνδικαλιστικού κινήματος και όχι μόνο.
Τα εργατικά σωματεία στο νομοσχέδιο αυτό, οφείλουν να αντιληφθούν ότι, έρχονται αντιμέτωπα με το «φάντασμα» του αφανισμού.
Απέναντι στον κίνδυνο αυτό, οι συνθέσεις, η ενότητα και η μαχητική αντεπίθεση των συνδικάτων, δεν μπορεί, παρά να είναι μονόδρομος.
(Ο Διονύσης Τεμπονέρας είναι Δικηγόρος – Εργατολόγος)