της Αναστασίας Φρατζεσκάκη
Με αφορμή τα περιστατικά βίας σε χώρους εργασίας που καταγγέλλονται τις τελευταίες εβδομάδες επανήλθε με έμφαση στη δημόσια συζήτηση το αίτημα για την κύρωση της Σύμβασης C190 και της Σύστασης 206 του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO). Τα δύο κείμενα δημιουργούν ένα νομοθετικό πλαίσιο για τη βία και την παρενόχληση στο χώρο εργασίας. Η Σύμβαση είναι το γενικό κείμενο αναφοράς και η Σύσταση περιγράφει εξειδικευμένα μέτρα που πρέπει να παρθούν.
Αναγνωρίζεται ότι το δικαίωμα στην εργασία χωρίς βία και παρενόχληση είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Επίσης αναγνωρίζεται η παράμετρος της έμφυλης διάστασης.
Περιγράφεται και αποκαλύπτεται όλο το πλέγμα παρενεργειών από περιστατικά βίας και παρενόχλησης που εμφανίζονται στο χώρο εργασίας. Συγκεκριμένα, επηρεάζεται η ψυχολογική, η φυσική και σεξουαλική υγεία του θύματος, η οικογενειακή του ισορροπία και οι σχέσεις του με τον κοινωνικό του περίγυρο.
Οι συνέπειες όμως δεν περιορίζονται στο θύμα αλλά είναι ευρύτερες. Επηρεάζεται η ποιότητα των δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών. Λειτουργεί αποτρεπτικά στην προσπάθεια των θυμάτων να ενταχθούν, να παραμείνουν και να εξελιχθούν στην αγορά εργασίας.
Αναγνωρίζεται ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια είναι οι πλέον εκτεθειμένες κατηγορίες. Επισημαίνεται ότι είναι απαραίτητη η αντιμετώπιση των αφανών αιτιών και κινδύνων, όπως τα φυλετικά στερεότυπα, οι πολλαπλές και αλληλοτροφοδοτούμενες μορφές διακρίσεων, οι άνισες και φυλετικά βασισμένες σχέσεις εξουσίας
Γίνεται ξεχωριστή μνεία στην ενδο-οικογενειακή βία. Αναγνωρίζεται ότι επηρεάζει την εργασία, την παραγωγικότητα την υγεία και την ασφάλεια. Προτείνονται μέτρα βοήθειας του θύματος που υπό προϋποθέσεις φτάνουν μέχρι την απαγόρευση απόλυσης.
Το εύρος της οδηγίας καλύπτει όλες τις κατηγορίες εργαζομένων κάτω από οποιαδήποτε σχέση εργασίας όσο ελαστική και προσωρινή και να είναι αυτή, τους εκπαιδευόμενους, όλους τους τομείς της επίσημης και της ανεπίσημης οικονομίας. Σε οποιαδήποτε περιοχή, στην πόλη ή στην ύπαιθρο.
Ως χώρος εργασίας ορίζεται, εκτός από το χώρο του γραφείου, ο χώρος του διαλείμματος, το μέρος πληρωμής, τα αποδυτήρια, τα εκπαιδευτικά ή επαγγελματικά ταξίδια, οι κοινωνικές συναθροίσεις ή δραστηριότητες, τα ηλεκτρονικά δίκτυα επικοινωνίας, το κατάλυμα που πιθανόν να έχει παραχωρηθεί από την δουλειά και η διαδικασία μετάβασης στην εργασία και επιστροφής από αυτήν.
Η βία και η παρενόχληση εισάγονται σαν παράμετροι στην εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου. Αυτό μεταφράζεται σε μέτρα πρόληψης, αποτροπής και όταν αυτά αποτύχουν θεραπείας.
Θέτει ως προϋπόθεση την εφαρμογή μίας εργασιακής πρακτικής που να αποτρέπει τη βία και την παρενόχληση. Σαφώς αναφέρεται στην ψυχολογική παράμετρο από την εφαρμογή τέτοιων πρακτικών και καλεί στην ύπαρξη μέτρων αντιμετώπισης. Εδώ ανοίγει ένα μεγάλο κεφάλαιο για το mobbing, δηλαδή το εργασιακό bulling, το οποίο ειδικά σε απορυθμισμένα καθεστώτα εργασίας βαφτίζεται ως μέθοδος άσκησης διοίκησης και διαχείρισης προσωπικού. Μία πρακτική εξαιρετικά επώδυνη για τα θύματα που στοιχειοθετείται δύσκολα.
Η διαδικασία καταγγελίας είναι σε τρία επίπεδα, εντός του εργασιακού χώρου που πρέπει να υπάρχει ανάλογος μηχανισμός, εκτός για παράδειγμα ΣΕΠΕ ή και Συνήγορος του Πολίτη και τα Αστικά δικαστήρια.
Για τους επιθεωρητές εργασίας υπάρχει σαφής αναφορά ότι πρέπει να έχουν εξουσία να επιβάλλουν μέτρα, για παράδειγμα το άμεσο σταμάτημα μίας εργασίας όταν εκτιμούν ότι θέτει σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλεια του εργαζόμενου
Στη διαβούλευση για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης και την επιβολή μέτρων υπό το πρίσμα της μηδενικής ανοχής, τρία είναι τα μέρη που έχουν διακριτούς ρόλους, η κυβέρνηση, τα συνδικάτα και οι ενώσεις εργοδοτών. Αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη συνδικάτων και τον σεβασμό της λειτουργίας τους. Προϋποθέτει επίσης ένα ρυθμισμένο περιβάλλον εργασιακών σχέσεων. Το αντίστροφο δηλαδή από την κυρίαρχη τάση σήμερα.
Το αποτέλεσμα αυτής της διαβούλευσης εκτός από το γενικό νομοθετικό πλαίσιο πρέπει να εξειδικευτεί σε κάθε χώρο δουλειάς με τη μορφή συλλογικής σύμβασης. Είτε ενταχθεί απευθείας είτε ενταχθεί στο υπάρχον κείμενο του Γενικού Κανονισμού Προσωπικού που πάλι έχει τη μορφή Συλλογικής Σύμβασης
Επειδή δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο νόμοι με φιλεργατικό περιεχόμενο και πτυχές των Συλλογικών Συμβάσεων να μένουν στα χαρτιά γιατί οι εργοδότες δεν έχουν πρόθεση να τα υλοποιήσουν και οι εργαζόμενοι σε διάφορους χώρους δουλειάς δεν τολμούν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους πρέπει τόσο το συνδικαλιστικό κίνημα όσο και το φεμινιστικό να δραστηριοποιηθούν.
Τα συνδικάτα πρέπει να ακούσουμε τα θύματα, να μάθουμε και να συναισθανθούμε τους φόβους τους προκειμένου να φτιάξουμε ένα αποτελεσματικό σχέδιο αποτροπής και αντιμετώπισης. Πρέπει να καταδείξουμε ότι όπου υπάρχουν δομές εξουσίας θα αναπτύσσονται και φαινόμενα βίας. Μέχρι να τελειώνουμε με αυτές τις δομές, θα πρέπει οι εν δυνάμει θύτες να ξέρουν ότι τα δυνητικά θύματα δεν είναι μόνα τους. Ότι υπάρχει στήριξη. Πρέπει να ξέρουν ότι θα υπάρξει απάντηση, ότι θα υπάρξουν συνέπειες. Παράλληλα, οι εργαζόμενοι πρέπει να ενημερωθούν, να εκπαιδευτούν έτσι ώστε να αναγνωρίζουν και να αντιμετωπίζουν αυτά τα φαινόμενα αλλά κυρίως να συνειδητοποιηθούν ώστε να διεκδικούν τα δικαιώματά τους.
Η Αναστασία Φρατζεσκάκη είναι μέλος ΔΣ ΟΜΥΛΕ