Διονύσης Τεμπονέρας
Η δημοσίευση της «Έκθεσης Πισσαρίδη», την περασμένη εβδομάδα, έφερε στο φως της δημοσιότητας, κρυφές πτυχές των εισηγήσεων της Επιτροπής, που δεν είχαν αναδειχθεί μέχρι σήμερα:
1. Επί της αρχής, προκύπτει ένα εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο, ενδεικτικό της ελαφρότητας με την οποία οι κυβερνόντες αντιμετωπίζουν το πολύ σοβαρό ζήτημα της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης. Δεν έχουν περάσει παρά 9 μήνες, από τότε, που ο Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, κ.Βρούτσης, δήλωνε στην Ολομέλεια της Βουλής ότι η μεταρρύθμιση που φέρει το όνομα του (ν.4670/2020) «παρέχει πλήρη βιωσιμότητα στο ασφαλιστικό, μέχρι το 2070» και μάλιστα «με αξιοπρεπείς παροχές». Στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση, η Επιτροπή αναφέρει ότι με την υφιστάμενη κατάσταση του ασφαλιστικού συστήματος «το ύψος των συντάξεων θα πρέπει να μειώνεται διαρκώς» και «το ύψος των εισφορών και φόρων θα αυξάνεται» (σελ.106). Και οι δύο παραδοχές δεν μπορούν, φυσικά, να ισχύουν ταυτόχρονα.
2. Η Επιτροπή, παρά την παρέμβαση της κυβέρνησης τον περασμένο Φεβρουάριο, θεωρεί ότι, το σύστημα εξακολουθεί να έχει πρόβλημα ανταποδοτικότητας (σελ. 106),«φωτογραφίζοντας» τις χαμηλές συντάξεις, που λόγω της κάθετης αναδιανομής παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης. Σχεδιάζεται δηλαδή μείωση των πιο χαμηλών συντάξεων.
3. Για την κάλυψη του κόστους μετάβασης από το διανεμητικό, στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα, η Επιτροπή προτείνει ιδιωτικοποιήσεις, ρευστοποιήσεις περιουσιακών στοιχειών (ίσως του e- ΕΦΚΑ, ίσως και του Δημοσίου) ώστε να καλυφθεί το χρηματοδοτικό κενό, που θα προκύψει και ανέρχεται, σε 57 δισ. ευρώ.
4. Η Επιτροπή αναφέρει κάτι που δεν ισχύει, ότι δηλαδή τα μεταβατικά όρια ηλικίας για όσους έχουν κατοχυρώσει δικαίωμα συνταξιοδότηση, δεν εξακολουθούν να ισχύουν και μετά το 2022, πιέζοντας εμμέσως προς την κατάργηση τους, γεγονός που θα απαγορεύσει ουσιαστικά την συνταξιοδότηση πριν από το 62ο έτος της ηλικίας σε 200.000 υποψηφίους συνταξιούχους, σε συνθήκες μάλιστα μεγάλης ανεργίας.
5. Η Επιτροπή προτείνει τημείωση του ανώτατου ορίου εισοδήματος (πλαφόν ασφαλιστέων αποδοχών) επί του οποίου επιβάλλονται αναλογικές ασφαλιστικές εισφορές για τους μισθωτούς εργαζόμενους. Ήταν η κυβέρνηση της ΝΔ, που το 2013 (ν.4093/2012) είχε αυξήσει το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών (από 2.432 ευρώ ανέβηκε στα 5.546,8 ευρώ).Σήμερα το ανώτατο όριο είναι 6.500 ευρώ. Ο κίνδυνος, αν το ανώτατο όριο μειωθεί, είναι να προκύψει αντικίνητρο ασφάλισης για τους υψηλόμισθους που ενδέχεται να επιλέξουν την υποδηλωμένη εργασία.
6. Προτείνεται επίσης αντικατάσταση της ποσοστιαίας εισφοράς υγείας των μισθωτών με ένα σταθερό ποσό ή ένα σύστημα λίγων κλάσεων, όπως ισχύει και με τους αυτοαπασχολούμενους. Εναλλακτικά, προτείνεται η διατήρηση του ισχύοντος καθεστώτος αναλογικών εισφορών, αλλά με ακόμα χαμηλότερο πλαφόν ασφαλιστέων αποδοχών υγείας. Σήμερα η εισφορά υπέρ υγείας, για τους μισθωτούς, είναι 7,1%. Η πρόταση αυτή, ενέχει τον κίνδυνο, προκειμένου να υπάρξει δημοσιονομική ισορροπία, λόγω της απώλειας εσόδων για τον ΕΟΠΥΥ, να αυξηθεί η κατώτατη κλίμακα για τους χαμηλόμισθους, όπως συνέβη με τις ασφαλιστικές εισφορές των ελευθέρων επαγγελματιών, τον περασμένο Ιανουάριο (όταν η κατώτατη σταθερή κλίμακα από 185 ευρώ, αυξήθηκε στα 220 ευρώ).
Επίσης παράδοξο είναι το γεγονός ότι συστήνεται μείωση εσόδων για το σύστημα υγείας εν μέσω πανδημίας, ενώ η πρόταση αυτή πλήττει και τον αναδιανεμητικό χαρακτήρα του συστήματος, εις όφελος των πιο πλουσίων στρωμάτων. Σύμφωνα με τη θεωρία, οι εισφορές συνιστούν δημόσια βάρη και σύμφωνα με το Σύνταγμα καθείς συμμετέχει στα δημόσια βάρη ανάλογα με τις δυνάμεις του.
7. Η Επιτροπή εισηγείται την αναπροσαρμογή των κανόνων υπολογισμού της ανταποδοτικής σύνταξης με τρόπο που να είναι αναλογιστικά και ουσιαστικά, περισσότερο ανταποδοτική και συνδεδεμένη με την ηλικία συνταξιοδότησης. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η Επιτροπή προτείνει την επέκταση του πέναλτι της μειωμένης συνταξιοδότησης, που φτάνει στο 30% (ήτοι 115 ευρώ), όχι μόνο στην Εθνική σύνταξη, αλλά και στο σύνολο της ανταποδοτικής, γεγονός που θα φέρει μεγάλες περικοπές στις μειωμένες συντάξεις, καθιστώντας το δικαίωμα για μειωμένη σύνταξη απαγορευτικό.
8. Συστήνεται ο εξορθολογισμός των κανόνων αναγνώρισης πλασματικών χρόνων ασφάλισης. Αυτό μεταφράζεται σε δύο παρεμβάσεις: Είτε σε αύξηση του κόστους των πλασματικών ετών (κυρίως για όσους είχαν κάνει αίτηση εξαγοράς πριν το 2016) είτε σε μείωση του ανωτάτου ορίου χρήσης πλασματικών ετών, για θεμελίωση δικαιώματος συνταξιοδότησης, που σήμερα ανέρχεται στα 7 έτη.
9.Τέλος, η Επιτροπή εισηγείται την επιτάχυνση της λειτουργικής ενοποίησης των σχετικών συστημάτων των ταμείων, ώστε να υπάρχει καλύτερη διαλειτουργικότητα μεταξύ των ενταχθέντων στον e-ΕΦΚΑ φορέων-ταμείων. Το ουσιαστικό ζήτημα βέβαια που θέτουν οι ”σοφοί” είναι η πραγματική ενοποίηση με την έκδοση του ενιαίου κανονισμού παροχών, που εκκρεμεί από το 2016 και δεν έχει υλοποιηθεί.
Οι ανωτέρω παρεμβάσεις της Επιτροπής Πισσαρίδη πάσχουν σε ένα βασικό σημείο. Αντί να προτείνουν νέους πόρους για το ασφαλιστικό σύστημα, επιχειρούν μια διάσωση «εκ των έσω» με ρευστοποίηση περιουσίας, ιδιωτικοποίηση του συστήματος με αχρείαστο ρίσκο για τους ασφαλισμένους – επενδυτές, με μειώσεις συντάξεων κλπ.
Πρόκειται, τελικά, για ένα εγχειρίδιο ποτισμένο από μια ”μνημονιακή εμμονή” για μείωση δαπανών, που στηρίζεται δυστυχώς στην παραδοχή ότι το ασφαλιστικό έφερε την οικονομική κρίση και όχι η οικονομική κρίση, την κρίση του ασφαλιστικού συστήματος.
*Δικηγόρος – Εργατολόγος