Της Πέπης Γρηγοριάδου
Η Ειρήνη έφτιαξε έναν καφέ και κατευθύνθηκε στο μπαλκόνι με το laptop για να αρχίσει την εργασιακή της ημέρα απολαμβάνοντας τον ήλιο. Ο Τζέιμς ήταν στη μέση μίας τηλεδιάσκεψης με την ομάδα του την ώρα που ο Δίας – ένα ζωηρό γατάκι – όρμησε στο δωμάτιο ακολουθούμενο από τις μικρές δίδυμες κόρες του και με ένα σάλτο στο γραφείο έριξε τον χυμό πάνω στο πληκτρολόγιο.
Αυτές είναι δύο όψεις του «δουλεύοντας» από το σπίτι. Πολλά έχουν ειπωθεί και γραφτεί για τα υπέρ και τα κατά της τηλεργασίας, αλλά η αγωνία των εργαζομένων είναι ίδια, καθώς δεν υπάρχουν ειδικοί νόμοι ασφάλισης, ασφάλεια, δικαιώματα τηλεργαζόμενων και ό,τι άλλο συνοδεύει τον νέο τρόπο απασχόλησης που έφερε η πανδημία και βάσει ερευνών πρόκειται να παραμείνει και μετά από αυτήν.
Οι κυβερνήσεις επιδιώκουν την τηλεργασία για να περιορίσουν την εξάπλωση του Covid-19, οι εργοδότες για να περιορίσουν το κόστος, οι εργαζόμενοι είναι διχασμένοι. Επίσης κλάδοι ωφελούνται, ενώ άλλοι πλήττονται. Το σίγουρο είναι ότι αρκετοί εργαζόμενοι δεν θα γυρίσουν ποτέ ξανά στα γραφεία τους όπως φαίνεται και από έρευνα σε μεγάλες πολυεθνικές.
Τα ποσοστά στην Ελλάδα
Στην προ της πανδημίας εποχή, η Ελλάδα ήταν μια από τις χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά τηλεργαζόμενων στην Ευρώπη (Eurostat, 2020): κατατασσόταν 24η μεταξύ 31 κρατών ως προς το ποσοστό των ανθρώπων που εργάζονται κάποιες φορές ή συνήθως από το σπίτι. Τη διαβεβαίωση ότι δεν μεταβάλλονται ούτε η σύμβαση εργασίας ούτε ο μισθός για όσους εργαστούν με τηλεργασία έδωσε πρόσφατα ο υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης.
Θετικές 4 στις 10 επιχειρήσεις
Τέσσερις στις δέκα εταιρείες τοποθετούνται θετικά στο ενδεχόμενο αλλαγής του μοντέλου απασχόλησης για ένα μέρος του προσωπικού τους, με την προοπτική εφαρμογής της τηλεργασίας και μετά την πανδημική κρίση, με τις επτά στις δέκα να έχουν προσαρμοστεί εύκολα στις νέες εργασιακές συνθήκες, αξιολογώντας από αρκετά έως πολύ αποδοτική την εξ αποστάσεως απασχόληση.
Τα ανωτέρω προκύπτουν από έρευνα, που διενήργησε στα μέλη του το Ελληνογερμανικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, σχετικά με την υποδοχή της τηλεργασίας από επιχειρηματίες και εργαζόμενους κατά την περίοδο του lockdown της αγοράς λόγω Covid-19.
REUTERS/ERIC VIDAL
Σε μία άλλη έρευνα εθνικής κλίμακας του Ινστιτούτου Εργασίας (ΙΝΕ) της ΓΣΕΕ, σε συνεργασία με την εταιρεία Alco αναλύεται το εργασιακό περιβάλλον όπως διαμορφώνεται από την επίδραση της πανδημίας του κορωνοϊού και των μέτρων για τον περιορισμό.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, η οποία απευθύνεται σε εργαζόμενους ιδιωτικού τομέα για την καταγραφή-μέτρηση και συγκριτική αποτίμηση δεικτών κλίματος αναφορικά με την αισιοδοξία, την εξέλιξη των αμοιβών και την ασφάλεια της θέσης εργασίας, η εργασιακή πραγματικότητα του κορωνοϊού εντείνει την εργασιακή ανασφάλεια καθώς πάνω από 7 στους 10 εργαζόμενους πιστεύει πως η πανδημία θα αποτελέσει αφορμή για διακινδύνευση θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων.
Επιφυλακτικοί οι εργαζόμενοι
Ανάμεσα στα βασικά συμπεράσματα της μελέτης βρίσκεται η επιφύλαξη των εργαζομένων απέναντι στην ραγδαία ανάπτυξη της τηλεργασίας, με το 45% να την κρίνει αρνητική όσον αφορά την επαγγελματική του εξέλιξη (έναντι 31% που την κρίνει θετική), το 60% να την κρίνει αρνητική όσον αφορά την εξέλιξη της αμοιβής (έναντι 15% που την κρίνει θετική), το 61% να την κρίνει αρνητική όσον αφορά τις ώρες εργασίας (έναντι 19% που την κρίνει θετική), το 67% να την κρίνει αρνητική όσον αφορά τα εργασιακά δικαιώματα (έναντι 13% που την κρίνει θετική) και το 52% να την κρίνει αρνητική όσον αφορά την προσωπική του ζωή (έναντι 30% που την κρίνει θετική).
Έρευνες στην Ευρώπη
Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι το 40% θα μπορούσε να εργαστεί από το σπίτι.
Σύμφωνα πάντως με την έρευνα του SDKη παραγωγικότητα σε περιβάλλον τηλεργασίας θεωρείται από έναν στους δύο ερωτηθέντες ως «μελανό σημείο».
Οι άνθρωποι εξακολουθούν να χρειάζονται το εργασιακό περιβάλλον με τους συναδέλφους και τους διευθυντές για να μπορούν να οργανώνονται καλύτερα. Επίσης, η μόνιμη τηλεργασία ενέχει τον κίνδυνο να χαθούν οι δεσμοί με το εργασιακό περιβάλλον.
Καλύτερος συνδυασμός εργασίας- οικογένειας
Από την άλλη πλευρά, τα πλεονεκτήματα της τηλεργασίας ξεφεύγουν πολύ από τα όρια της ίδιας της εργασίας: Λιγότεροι άνθρωποι στο γραφείο σημαίνει μικρότερο αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα για το περιβάλλον, λιγότερες μετακινήσεις, λιγότερα αυτοκίνητα στους δρόμους, περισσότερος ελεύθερος χρόνος και καλύτερη ποιότητα ζωής.
REUTERS/KIM KYUNG-HOON
Το μόνο θέμα που παραμένει ανοιχτό είναι βέβαια η εμπιστοσύνη στη σχέση εργοδότη-εργαζομένου. Το 41% των ερωτηθέντων στην έρευνα του SDK φοβάται ότι το τίμημα της εργασιακής ελευθερίας είναι υψηλό και ότι η περισσότερη εργασία από το σπίτι ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά την καριέρα τους. Το 80% πάντως θεωρεί ότι αναμφίβολα η τηλεργασία βοηθά σε έναν καλύτερο συνδυασμό της εργασίας με την οικογενειακή ζωή.
Κερδισμένοι και χαμένοι
Αλυσιδωτές αντιδράσεις προκαλούνται όμως και για ιδιώτες όσο και θεσμικούς επενδυτές που εξαρτώνται από κέρδη που προκύπτουν από την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας.
Σε αυτούς τους επενδυτές συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων τράπεζες, συνταξιοδοτικά ταμεία, εταιρείες επενδύσεων, οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης, εταιρείες διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, εκκλησιαστικά ιδρύματα και άλλες ενώσεις.
Επίσης τα μονίμως κενά γραφεία θα σήμαιναν επίσης μόνιμα χαμηλότερες πωλήσεις για τους διαχειριστές καντίνας, διότι αυτό θα σήμαινε σοβαρή μείωση των εσόδων από τα μεσημεριανά γεύματα. Έντονα επηρεάζεται επίσης και ο χώρος της εστίασης, αλλά και η βιομηχανία χαρτιού, αυτοκινήτου, λιανεμπόριο στο κέντρο των πόλεων.
REUTERS/KIM KYUNG-HOON
Από την άλλη πλευρά, κάποιες άλλες βιομηχανίες είναι πιθανό να επωφεληθούν από μια μόνιμη μετάβαση στην τηλεργασία. Πάνω από όλα η βιομηχανία τεχνολογίας πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών, η οποία αναμένει αύξηση των πωλήσεων σε περισσότερους φορητούς υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, σταθερά, προγράμματα λογισμικού και λύσεις μεταφοράς. Επωφελημένες είναι επίσης εταιρείες που προσφέρουν υπηρεσίες παράδοσης κατ’ οίκον.
Σε Γερμανία, Ρωσία, Ιταλία, Σουηδία
Σχεδόν μία στις 3 θέσεις εργασίας στη Γερμανία θα μπορούσε να είναι εξ΄αποστάσεως τηλεργασία αναφέρει ρεπορτάζ της εφημερίδας Welt. Προβλέψεις κάνουν λόγο για μείωση θέσεων εργασίας σε κεντρικά γραφεία κατά 20%-30% τα επόμενα χρόνια. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των συμβούλων, είναι πιθανόν τα επόμενα πέντε έως επτά χρόνια να μετακινήσουν τη δουλειά τους στο σπίτι 3-5 εκατομμύρια υπάλληλοι.
Στη Μόσχα ο δήμαρχος της Σεργκέι Σομπιάνιν ζήτησε τον Σεπτέμβριο από τις επιχειρήσεις, που μπορούν να το κάνουν, να εφαρμόσουν ξανά την τηλεργασία. «Σας παρακαλώ και σας συνιστώ να υιοθετήσετε την τηλεργασία για όσο μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού σας γίνεται», τόνισε.
Στο κυβερνητικό διάταγμα που παρουσίασε ο Ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε με τα νέα μέτρα περιορισμού της πανδημίας, η τηλεργασία θα αυξηθεί μέχρι και το 75% του συνόλου των υπαλλήλων κάθε επιχείρησης.
Η Σουηδία, η οποία δεν έλαβε αυστηρά περιοριστικά μέτρα για να αντιμετωπίσει την πανδημία, προέτρεψε πρόσφατα τους πολίτες να συνεχίσουν την τηλεργασία τουλάχιστον μέχρι τη νέα χρονιά.
Το μέτρο αυτό έχει ως βασικό στόχο να μειωθεί ο συνωστισμός στα δημόσια μέσα μεταφοράς και να διευκολυνθεί η κατάσταση για τους απολύτως αναγκαίους εργαζόμενους που εκ των πραγμάτων είναι αναγκασμένοι να δίνουν το «παρών» στην εργασία τους.
Τι συμβαίνει στις ΗΠΑ
Η μεγάλη πλειονότητα των επιχειρήσεων στις ΗΠΑ αναμένεται να διατηρήσουν τουλάχιστον εν μέρει την τηλεργασία μόλις περάσει η υγειονομική κρίση του κορονοϊού, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε σήμερα.
«Δύο στους τρεις ερωτηθέντες απάντησαν ότι «συμφωνούν απόλυτα» ή «συμφωνούν» ότι η εμπειρία της επιχείρησής τους από την πανδημία Covid-19 θα τους οδηγήσει στο μέλλον σε πιο ευέλικτες μορφές προσλήψεων και εργασίας», υπογράμμισε η Εθνική Ένωση για την Οικονομία των Επιχειρήσεων (NABE) στην τριμηνιαία έκθεσή της.
REUTERS/EVA PLEVIER
Περισσότερο από το 80% των ερωτηθέντων επεσήμανε ότι η επιχείρησή τους θα διατηρήσει «σε ένα βαθμό» την τηλεργασία μετά το πέρας της κρίσης Covid-19.
Καθώς οι ΗΠΑ προετοιμάζονται για ένα άλλο κύμα του κορωνοϊού, ορισμένες εταιρείες σχεδιάζουν να κρατήσουν τους υπαλλήλους τους εξ αποστάσεως για το ορατό μέλλον.
Οκτώ εταιρείες κρατούν μακριά τους υπάλλήλους
Στη συνέχεια αναφέρονται μερικές εταιρείες όπου οι υπάλληλοι ίσως δεν θα επιστρέψουν ποτέ στη δομή ενός παραδοσιακού γραφείου.
Dropbox: Οι 3.000 εργαζόμενοι της τεχνολογικής εταιρείας θα συνεχίσουν να εργάζονται εξ αποστάσεως τον περισσότερο χρόνο, αλλά περιστασιακά θα πηγαίνουν σε ανακαινισμένα γραφεία – τα οποία θα ονομάζονται “Dropbox (DBX) Studios”- για συνεργατική και ομαδική εργασία.
Facebook: Ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ είπε ότι το 50% των υπαλλήλων του Facebook (FB) θα μπορούσε να εργάζεται εξ αποστάσεως τα επόμενα 5 έως 10 χρόνια. Τοποθέτησε την ιδέα στο πλαίσιο ικανοποίησης των προτιμήσεων των εργαζομένων και της δημιουργίας μιας «ευρύτερης οικονομικής ευημερίας».
Okta: Η εταιρεία λογισμικού Okta (OKTA), η οποία παρέχει λογισμικό σύνδεσης εργαζομένων σε σχεδόν 9.000 οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων των JetBlue, Nordstrom και Slack, αναμένει έως και το 85% του εργατικού δυναμικού της να εργαστεί εξ αποστάσεως βάσει της νέας πολιτικής. Πριν από την εμφάνιση της πανδημίας, το 30% της εταιρείας δούλευε εξ αποστάσεως. Η εταιρεία απασχολεί περίπου 2.600 υπαλλήλους.
Shopify: Τον Μάιο, η Shopify (SHOP) ανακοίνωσε ότι μετατρέπεται σε ψηφιακή εταιρεία από προεπιλογή. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και αν η εταιρεία ανοίξει ξανά τα γραφεία της το 2021, οι περισσότεροι θα εργάζονται εξ αποστάσεως σε μόνιμη βάση. Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Shopify, Tobi Lütke, «Το γραφείο ως έδρα έχει τελειώσει.»
Slack: Η Slack (WORK), η οποία παρέχει πλατφόρμες επικοινωνιών που καθιστούν δυνατή την απομακρυσμένη εργασία για εκατοντάδες χώρους εργασίας, έχει αναπτύξει ρόλους που μπορούν να καλυφθούν εξ αποστάσεως από όσους το επιλέξουν και οι περισσότεροι υπάλληλοι της Slack έχουν την επιλογή να εργάζονται εξ αποστάσεως σε μόνιμη βάση.
Twitter: Το Twitter (TWTR) είπε ότι θα επιτρέψει σε ορισμένους από τους υπαλλήλους του να εργάζονται από το σπίτι «για πάντα». Η εταιρεία τεχνολογίας είπε ότι η εμπειρία της εργασίας από το σπίτι τους τελευταίους μήνες έχει δείξει ότι μπορεί να λειτουργήσει σε κλίμακα μακροχρόνια.
Square: Η άλλη εταιρεία του CEO του Twitter Jack Dorsey, η Square (SQ), σχεδιάζει να επιτρέψει στα μέλη του προσωπικού να εργάζονται από το σπίτι, ακόμη και μετά τη λήξη της πανδημίας. Η Square είπε ότι θέλει οι εργαζόμενοι να μπορούν να εργάζονται σε ένα περιβάλλον που ταιριάζει στις ανάγκες τους.
Zillow: Η Zillow (Z), μια εταιρεία αγοράς ακινήτων, δίνει στους υπαλλήλους της περισσότερη ευελιξία εργασίας από το σπίτι. Η εταιρεία αναμένει ορισμένους να εργάζονται μόνιμα από το σπίτι, ενώ άλλοι μπορεί να έρχονται στο γραφείο μερικές φορές τον μήνα ή κάποιες ημέρες την εβδομάδα.