Αν και από την πρώτη στιγμή, πριν από περίπου έναν χρόνο, η κυβέρνηση όχι μόνο δεν έκρυψε την πρόθεσή της για την είσοδο ιδιωτών και στον τομέα των γεωργικών ασφαλίσεων, αλλά την ενθάρρυνε σε κάθε ευκαιρία, μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει κάποιος σαφής και ολοκληρωμένος σχεδιασμός για την επόμενη μέρα των γεωργικών ασφαλίσεων αλλά και τον ρόλο του δημόσιου ΕΛΓΑ.
Οι όποιες πληροφορίες είναι αποσπασματικές και πλέον συνδέονται με την εξυγίανση του… προβληματικού ΕΛΓΑ και την πολλά υποσχόμενη αναδιάρθρωσή του, που προφανώς θα λειτουργήσει και ως… διευκολυντής της αγοράς.
Θυμίζουμε ότι ο υπουργός είχε από τα τέλη του περασμένου Νοεμβρίου αναφερθεί σε μορφοποίηση της συζήτησης για τον ΕΛΓΑ εντός του πρώτου εξαμήνου 2020, ενώ και η αντίστοιχη επιτροπή εμπειρογνωμόνων που συστήθηκε για το θέμα αναμενόταν να αποφανθεί εντός του Ιουνίου, κάτι που δεν έγινε, καθώς η δημοσιοποίηση της σχετικής μελέτης μετατέθηκε για το φθινόπωρο.
Η επιτροπή αυτή εξετάζει τη δυνατότητα συνεργειών μεταξύ του κλάδου της ιδιωτικής ασφάλισης και του ΕΛΓΑ, ανέφερε πρόσφατα ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, ενώ μίλησε για τη σε εξέλιξη σύνταξη «κοστολογικής ασφαλιστικής μελέτης», η οποία θα υποδείξει πού υπάρχουν πεδία παρέμβασης και αναμένεται να είναι έτοιμη τον Οκτώβριο.
Πάντως, ήδη η περικοπή των αποζημιώσεων του ΕΛΓΑ, στην οποία προχώρησε το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, ενώ ήδη έχει επιβάλει αύξηση εισφορών σε σειρά καλλιεργειών, δημιουργεί χώρο για πιθανή δραστηριοποίηση ασφαλιστικών εταιρειών για την κάλυψη ζημιών άνω των 70.000 ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι η αποζημίωση πλέον δεν μπορεί να υπερβαίνει συνολικά ανά δικαιούχο και ανά έτος τις 70.000 ευρώ (ανώτατο ποσό για 100% ζημιά στην παραγωγή), όριο που διπλασιάζεται (140.000 ευρώ) χωρίς αντίστοιχη μείωση των εισφορών, ειδικά για τις καλλιέργειες που καλλιεργούνται σε δύο περιόδους (εαρινή και φθινοπωρινή) του ιδίου έτους – όταν από το 2016 το ανώτατο όριο αποζημίωσης είχε οριστεί σε 250.000 ευρώ, με ανάλογη τότε αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών.
Αλλαγές στον ΕΛΓΑ για προσέλκυση ιδιωτών
Η ασφαλιστική αγορά, αν και διαχρονικά δηλώνει πρόθυμη να συμμετέχει πιο ενεργά και στις αγροτικές ασφαλίσεις, δεν προτίθεται να εμπλακεί άμεσα χωρίς συγκεκριμένες διασφαλίσεις, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα πεδίο κατεξοχήν διαχείρισης κινδύνων.
Έχει δε ζητηθεί και προχωρά η δημιουργία ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος όπου θα καταγράφoνται οι καταστροφές στην παραγωγή (από φυσικά φαινόμενα, ακραίες καιρικές συνθήκες ή τυχόν ασθένειες) και κατόπιν επεξεργασίας των στοιχείων θα δίνει τη δυνατότητα αξιολόγησης της ζημιάς και υπολογισμού της αποζημίωσης, στο οποίο θα έχουν πρόσβαση και οι ασφαλιστικές εταιρείες. Το ψηφιακό αυτό «εργαλείο» θα ανατεθεί στον ΕΛΓΑ εντός της επόμενης χρονιάς και πιθανότατα με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ και η λειτουργία του εκτιμάται πως θα προσελκύσει την ασφαλιστική αγορά. Πρόσφατα, άλλωστε, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης ανήγγειλε «τη μετάβαση του ΕΛΓΑ στην ψηφιακή εποχή», πιλοτικά, εντός του πρώτου εξαμήνου του 2021.
Επίσης, γίνεται πολύς λόγος για μη λήψη των απαιτούμενων μέτρων προστασίας της παραγωγής από την πλευρά μεγάλου αριθμού αγροτών (π.χ. διαφοροποίηση παραγωγής τους ή χρήση τεχνολογιών για αποδόσεις λιγότερο ευμετάβλητες), κάτι που… αποθαρρύνει την αγορά δημιουργώντας νέα πεδία παρεμβάσεων.
Αν και η γνωμοδότηση από την ειδική ομάδα εμπειρογνωμόνων για τις αλλαγές που θα πρέπει να γίνουν έναντι του ισχύοντος πλαισίου δεν παραδόθηκε τον Ιούνιο, όπως είχε ανακοινωθεί από το υπουργείο, πολλές «πληροφορίες» και «σενάρια» είδαν το φως της δημοσιότητας: διατήρηση του υποχρεωτικού χαρακτήρα της αγροτικής ασφάλισης, αλλά με επιλογή μεταξύ δημοσίου φορέα και ιδιωτών υπό την ευθύνη του Δημοσίου και με τις ασφαλιστικές εταιρείες σε ρόλο επικουρικό και σε συνεργασία με τον ΕΛΓΑ, ένταξη των ασφαλιστικών εταιρειών στο καθεστώς υποχρεωτικής ασφάλισης του ΕΛΓΑ με βάση το τιμολόγιο του φορέα κ.ά.
«Δεν κλείνω την πόρτα»
Ο υπουργός μετέθεσε το αντικείμενο της συζήτησης στα περί ιδιωτικοποίησης του ΕΛΓΑ -όταν το ζητούμενο είναι η «αγορά’ που στήνεται γύρω τον κρατικό οργανισμό-, λέγοντας μάλιστα ότι δεν υπάρχει ενδιαφέρον από την πλευρά των ασφαλιστικών εταιρειών για συμμετοχή τους, ενώ δεν ισχύει η υπόθεση ότι ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να κάνει καλύτερη διαχείριση κινδύνου, λόγω αντικειμένου, στον γεωργικό χώρο, τον οποίο δεν γνωρίζει επαρκώς. Όπως αναμενόταν, κατέληξε λέγοντας ότι, έτσι όπως είναι το σύστημα δομημένο στην Ελλάδα, δεν υπάρχει κάτι ενδιαφέρον για τις ασφαλιστικές εταιρείες, κάτι που θα εξεταστεί μετά τις αλλαγές που έρχονται. «Όμως δεν κλείνω την πόρτα» ανέφερε χαρακτηριστικά, αφού μεταξύ άλλων θα μπορούσε να υπάρξει και μηχανισμός ιδιωτικής αντασφάλισης όταν θα έχει ολοκληρωθεί η… μεταρρύθμιση του ΕΛΓΑ, η οποία προφανώς αποτελεί προαπαιτούμενο για οποιαδήποτε συμμετοχή της ιδιωτικής ασφάλισης.
Σε κάθε περίπτωση, καμία ιδιωτική ασφαλιστική δεν φαίνεται διατεθειμένη να αναλάβει ρίσκο για την κάλυψη της ασφάλισης της αγροτικής παραγωγής χωρίς την εμπλοκή του ΕΛΓΑ αλλά και του κρατικού προϋπολογισμού. Στην ουσία, ο υπουργός περιέγραψε ακόμα μια μορφή ΣΔΙΤ, με τον ΕΛΓΑ να κάνει τη δουλειά, τους ιδιώτες να κερδίζουν και τους αγρότες να πληρώνουν…
Επιπλέον, αξίζει να θυμίσουμε ότι απαλείφθηκε και η δραστηριότητα στον αγροτικό χώρο τής άλλοτε κρατικής Αγροτικής Ασφαλιστικής, θυγατρικής της Αγροτικής Τράπεζας. Ως γνωστόν, ο όμιλος ΑΤΕ ξεπουλήθηκε σκανδαλωδώς το 2012 προς 95 εκατ. ευρώ (μόνο το υγιές κομμάτι του, στο οποίο περιλαμβανόταν και το χαρτοφυλάκιο των ασφαλίσεων). Ο νέος ιδιοκτήτης της ΑΤΕ, η Τράπεζα Πειραιώς, πούλησε το 2016 για 90 εκατ. ευρώ το 100% της Αγροτικής Ασφαλιστικής στην ERGO Insurance Group, θυγατρική της Munich Re…
Προαιρετική ιδιωτική ασφάλιση
Όσον αφορά την προαιρετική ασφάλιση των αγροτών και σε ιδιωτικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις, θυμίζουμε ότι θεωρητικά αυτή ισχύει εδώ και μία δεκαετία.
Σχετική διάταξη υπάρχει από το 2010 (νόμος 3877) για την προαιρετική ασφάλιση των αγροτών στον ΕΛΓΑ σε ασφαλιστικές επιχειρήσεις ή αλληλασφαλιστικούς συνεταιρισμούς, που προβλέπει και τη χορήγηση ενίσχυσης ως επιδότηση ασφαλίστρου για την ασφάλιση καλλιεργειών, ζώων και φυτών έναντι οικονομικών απωλειών που προκαλούνται από δυσμενή κλιματικά φαινόμενα και ασθένειες ζώων ή φυτών ή εμφάνιση επιβλαβών οργανισμών. Εκκρεμούσε η Υπουργική Απόφαση για την ενεργοποίηση της ανωτέρω διάταξης.
Οι επιδοτήσεις που προβλέπονται διαφοροποιούνται ανάλογα με τον ασφαλιζόμενο κίνδυνο, τη γεωγραφική περιοχή στην οποία βρίσκεται η εκμετάλλευση, το ύψος του εισοδήματος, του ασφαλιζόμενου προσώπου, το είδος της καλλιέργειας ή της εκτροφής και τον χαρακτηρισμό του ως αγρότη ή κατόχου γεωργικής εκμετάλλευσης. Η επιδότηση μπορεί επίσης να διαφοροποιείται μεταξύ φυσικών και νομικών ασφαλιζόμενων προσώπων.
Σχήματα γεωργικής ασφάλισης
Παράλληλα, με βάση το παράδειγμα άλλων χωρών εντός και εκτός Ευρώπης, καταδεικνύει ότι η ανάμειξη της ιδιωτικής ασφαλιστικής αγοράς στις αγροτικές ασφαλίσεις επιτυγχάνεται στην ουσία μόνο με διάφορες μορφές κρατικής παρέμβασης (σε διάφορα επίπεδα πρωτασφάλιση, αντασφάλιση, επιδότηση ασφαλίστρου). Άλλωστε, ο υπουργός μιλώντας στη Βουλή είπε: «Δεν υπάρχει γεωργοασφαλιστικό σύστημα στον κόσμο χωρίς κάποιου είδους συμμετοχή του κρατικού προϋπολογισμού». Παρέπεμψε σε επιχορήγηση του ασφαλίστρου στις ιδιωτικές εταιρείες από το κράτος –«δίνουν ένα κομμάτι από το ασφάλιστρο»-, γιατί αλλιώς τα ασφάλιστρα θα ήταν δυσβάσταχτα, όπως είπε.
Στην Ευρώπη η μέση ασφαλιστική διείσδυση για τις αγροτικές ασφαλίσεις είναι χαμηλή, ενώ τα συστήματα γεωργικών ασφαλίσεων είναι ποικίλα, καθώς εκτείνονται από την ύπαρξη κρατικών ασφαλιστικών οργανισμών μέχρι τις -«προσφιλείς» της κυβέρνησης Ν.Δ.- διάφορες μορφές συμπράξεων δημοσίου / ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ).
Στην περίπτωση των κρατικών οργανισμών που το κράτος ουσιαστικά είναι ασφαλιστής και αντασφαλιστής ανήκει η Ελλάδα, όπως και η Κύπρος, ο Καναδάς, το Ιράν, η Ινδία, ενώ ελεύθερη είναι αγορά των ιδιωτικών αγροτικών ασφαλίσεων σε Αργεντινή, Νότια Αφρική, Αυστραλία, Γερμανία, Ολλανδία, Σουηδία, Νέα Ζηλανδία.
Όσο για τις συμπράξεις, υπάρχουν διάφορα σχήματα: συνασφαλιστικά σχήματα με τη συμμετοχή κρατικού οργανισμού αλλά και ιδιωτικών εταιρειών, με κρατική επιδότηση ασφαλίστρου (Ισπανία, Τουρκία, Κίνα), ελεύθερος ανταγωνισμός των ασφαλιστικών εταιρειών με έλεγχο των ασφαλιστηρίων και των ασφαλίστρων από το κράτος και επιδότηση ασφαλίστρου εφόσον δεν υπάρχει διάκριση κινδύνων (ΗΠΑ, Πορτογαλία), συνεργασία κράτους – ασφαλιστικών εταιρειών με ελευθερία στην επιλογή κινδύνων και στον καθορισμό ασφαλίστρων και με έγκριση από το κράτος της επιδότησης ασφαλίστρων (Βραζιλία, Χιλή, Γαλλία, Ιταλία, Πολωνία, Ρωσία, Μεξικό).
Το ύψος της επιδότησης ασφαλίστρου επίσης ποικίλλει: από 73% στην Ιταλία και 72% στην Ισπανία, μέχρι 41% στην Κίνα και 45% στις ΗΠΑ.
Βέβαια, όλα τα ανωτέρω μοντέλα και σχήματα είναι προφανώς προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες της γεωργίας και τις ανάγκες των αγροτών κάθε χώρας. Στην Ελλάδα, με τον μικρό και πολυτεμαχισμένο κλήρο, τον γηρασμένο αγροτικό πληθυσμό, τις πολλές και μικρές εκμεταλλεύσεις και την απουσία συνεργατικής λογικής, χρειάζεται μεγάλη προσοχή στον σχεδιασμό ώστε να μείνει ενεργός και να παράγει όλος ο αγροτικός πληθυσμός.
Και βέβαια δεν αποτελεί πανάκεια η είσοδος των ιδιωτικών εταιρειών και στον τομέα των γεωργικών ασφαλίσεων, χωρίς όρους και κανόνες από το κράτος, ενώ ο μόνος γνώμονας πρέπει να είναι η διατήρηση και η αύξηση της παραγωγής χωρίς να χαθεί ούτε μία εκμετάλλευση.
Σχεδιασμός χωρίς διαχείριση κινδύνου δεν γίνεται
Τα τελευταία χρόνια αναδεικνύεται σταθερά το θέμα της διαχείρισης κινδύνου στον πρωτογενή τομέα, που συνδέεται στενά με τη γεωργική ασφάλιση και αφορά τόσο τη σταθεροποίηση του αγροτικού εισοδήματος όσο και τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής που βρίσκονται ήδη εδώ.
Αυτή είναι μια σημαντική παράμετρος που πρέπει να ληφθεί υπόψη σε οποιονδήποτε σοβαρό σχεδιασμό.
Μάλιστα, στο πλαίσιο της ΚΑΠ 2014-2020 ενισχύθηκαν τα εργαλεία διαχείρισης κινδύνου που πρωτοπαρουσιάστηκαν το 2009 και εντάχθηκαν στον 2ο Πυλώνα (Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης), αντί του 1ου Πυλώνα (άμεσες ενισχύσεις).
Τα εργαλεία αυτά αφορούν κατά κύριο λόγο:
– Οικονομική στήριξη στους αγρότες για τα ασφάλιστρα των ασφαλίσεων για καλλιέργειες και κτηνοτροφία έναντι απωλειών που προκαλούνται από δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες και ασθένειες.
– Οικονομική στήριξη για αμοιβαία κεφάλαια, ώστε να αποζημιώνονται οι αγρότες για απώλειες στην παραγωγή που σχετίζονται με κλιματικά και περιβαλλοντικά συμβάντα.
– Ένα εργαλείο σταθεροποίησης εισοδήματος (IST), που κινητοποιεί οικονομική στήριξη για τους αγρότες που αντιμετωπίζουν σοβαρές απώλειες εισοδήματος (πάνω από 30% του μέσου ετήσιου εισοδήματος).
Ωστόσο, δεν στέφθηκαν με ιδιαίτερη επιτυχία, καθώς η μεταφορά τους από τον 1ο στον 2ο Πυλώνα οδήγησε στο να καταστούν τα εργαλεία αυτά προαιρετικά μέτρα με συγχρηματοδότηση από τα κράτη – μέλη.
Η χρήση των πόρων της Ε.Ε. για τα εργαλεία αυτά δεν ήταν ικανοποιητική, καθώς περιορίστηκε σε δώδεκα χώρες και μόνο περίπου 600.000 ευρωπαϊκές αγροτικές εκμεταλλεύσεις επωφελούνται, με τη μεγάλη πλειονότητα αυτών να βρίσκεται σε Γαλλία και Ιταλία. Η συνολική δαπάνη τους, περιλαμβανομένων τόσο των πόρων της Ε.Ε. όσο και της εθνικής συγχρηματοδότησης, έφτασε περίπου τα 2,7 δισ. ευρώ (2016).
avgi.gr